Puszcza Knyszyńska jest młodszą siostrą Puszczy Białowieskiej. Ten zwarty kompleks leśny swoją obecną nazwę zawdzięcza Knyszynowi, miastu założonemu przez króla Zygmunta II Augusta, który spędził w nim ostatnie lata swojego życia. Jednak w skład obecnej Puszczy Knyszyńskiej wchodzi nie tylko dawna Puszcza Knyszyńska.
Puszcza Knyszyńska była Puszczą Pogranicza, położoną na styku terytoriów Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Obecnie w jej skład wchodzą dawna Puszcza Grodzieńska, Knyszyńska i Błudowska. To, że przetrwała, zawdzięcza późnemu procesowi zasiedlania. Przez wieki było to miejsce, gdzie można było znaleźć wpływy jaćwieskie, litewskie, polskie i ruskie. Dopiero kolonizacja tych leśnych obszarów, która rozpoczęła się w XVI wieku, doprowadziła do trzebieży dawnych kompleksów leśnych, a Puszcza Knyszyńska przez kolejne trzy wieki ukształtowała swoje granice w rezultacie presji osadniczej.
Jednak to dopiero dziewiętnaste stulecie przyniosło znaczącą presję na te obszary, związaną z wycinką drzew. Szczególnie dotkliwy był okres pierwszej wojny światowej, kiedy niemiecka administracja tego obszaru wycięła ponad 10 tysięcy hektarów lasów, gdzie rosły najstarsze drzewostany. Powstały tartaki, leśna kolejka wąskotorowa, a drzewa wywożono. Na ich miejsce sadzono sosnę. Wycinka trwała również w okresie dwudziestolecia międzywojennego.
Mimo tej presji na terenie Puszczy Knyszyńskiej przetrwały fragmenty lasu nieprzekształcone przez człowieka. Szczególnie tam, gdzie płynęły puszczańskie strugi, strumienie i rzeki. Na puszczańskich mokradłach. Nie bez znaczenia jest również fakt, że po drugiej wojnie światowej powstały rezerwaty przyrody. Z kolei duża część obszaru Puszczy Knyszyńskiej znalazła się w granicach Parku Krajobrazowego Puszczy Knyszyńskiej – największego parku krajobrazowego w Polsce, który obejmuje wraz z otuliną obszar 126 000 hektarów – bez otuliny 72 860,17 hektarów. Rozległość tej Puszczy sprawia, że stała się schronieniem dla wielu rzadkich i chronionych gatunków zwierząt. Oprócz wilka i rysia, występują w niej najwięksi roślinożercy, żubry. Schronienie w knyszyńskich ostojach znajduje łoś. W lasach Puszczy Knyszyńskiej gniazda zakładają gatunki wymagające ochrony strefowej, wśród nich orlik krzykliwy, sóweczka i włochatka. Występuje szereg gatunków ptaków chronionych unijnym i polskim prawem. To wszystko czyni z Puszczy Knyszyńskiej jedną z najcenniejszych ostoi przyrody. Stąd jej obszar jest chroniony dyrektywą siedliskową i ptasią w ramach sieci NATURA 2000.
Dziś Puszcza Knyszyńska jest idealnym miejscem na odpoczynek przez cały rok. Na turystów czekają stare fragmenty lasu, pagórki, trasy narciarskie, konne, rowerowe i piesze, a na odkrywców tajemnice historii. Warto już teraz zaplanować wizytę w tym lesie. Z pewnością trudno będzie zapomnieć o tym miejscu, które jest stosunkowo mało znane w Polsce.
Niestety Puszczy wciąż zagraża presja ze strony człowieka. Planowana obwodnica kolejowa jest jednym z przykładów tego, jak łatwo można zniweczyć wysiłek kilku pokoleń przyrodników, którzy badali Puszczę Knyszyńską. Prekursorem ochrony tego obszaru był botanik, profesor Witold Sławiński (1888-1962). To jego imię nosi park krajobrazowy, który powstał w setną rocznicę urodzin Profesora (1988).